Theorie

In het kort

Hieronder kun je meer lezen over tekenen geïnspireerd op het boeddhisme

Vanuit zen: Zien/Tekenen

In de jaren ’60 ontwikkelde Frederick Franck (1909 - 2006), een Amerikaans Nederlandse arts, boeddhist en kunstenaar als een van de eerste beoefenaars van zen in het westen, een bijzondere vorm van meditatie: het realistisch tekenen als techniek om te mediteren.

Zelf noemt hij het ‘zien/tekenen’, omdat aandachtig waarnemen en tekenen volgens hem niet zonder elkaar kunnen.

Tekening: Frederick Franck

Zen/zien is een vorm van meditatie, van leren waarnemen zonder oordeel, waarbij je je volledige aandacht naar het onderwerp stuurt.

Hier gaat het om de dagelijkse dingen om ons heen met andere nieuwe ogen te gaan zien. Door met aandacht te tekenen zie je meer en verbind je je met je onderwerp.

Het meditatieproces wordt hier zichtbaar in vaak gedetailleerde tekeningen.

Tekening: Frederick Franck

De tekening is hier dus eigenlijk alleen een bijproduct van het aandachtig kijken. Als feedback op je meditatie laat deze zien wat en hoe de tekenaar heeft gekeken, een procesweerslag. Een manier om intensief zien te ervaren.

Zen/zien is een meditatietechniek die je leert om de aandacht op het hier en nu te richten, bewuster te kijken en beter te tekenen

Tekening: Frederick Franck

Controle....

In het conventionele Westerse denken is het doel om resultaat te behalen. Gewoonlijk verwachten we dan ook dat een goede tekening het resultaat is van inspanning en controle.

Als we maar hard genoeg zwoegen komt dat resultaat uiteindelijk vanzelf. Zo nee, dan we hebben er geen talent voor. Wij zijn niet gewend om te leren zonder inspanning. Dan hechten we ook minder waarde aan het resultaat.

Bij deze Westerse manier van tekenen kijk je tijdens het tekenen naar je papier, en zo teken je wat je herinnert en niet wat je ziet. Door telkens opnieuw naar het onderwerp moet kijken om het in je op te nemen, ontstaan er sneller fouten. Én gebruik je je linkerhersenhelft omdat je ook nog telkens moet controleren of het resultaat nog klopt met de werkelijkheid. Met zijn gebrekkige beoordelingsvermogen en strenge kritische blik.

Een westerse tekening van een tafel moet voldoen aan alle specificaties die bij een tafel horen. Het zen-gerichte tekenen richt zich op die ene specifieke tafel.

...vs vertrouwen

Binnen het boeddhisme speelt resultaat en falen een veel minder grote rol. Hier gaat het meer om in de activiteit te zijn, in het nu.

Bij tekenen vanuit zen is je aandacht is voortdurend bij het onderwerp, niet op het papier. Als het doel niet primair is om een goede tekening te maken, hoef je je dus minder druk te maken over het resultaat, waardoor je weer met meer ontspanning kunt tekenen. Met als mogelijk resultaat een goed kloppende tekening. Inderdaad: tekenen met resultaat door het resultaat los te laten. Vertrouwen in het proces speelt hier een belangrijke rol.

En in je tekening krijg je meteen feedback: de mate van gelijkenis laat de mate van concentratie en aandacht zien. Het is een goeie stressmeter en ontstresser tegelijk. Én een manier om je concentratie te verhogen....

Een aantal eigenschappen van deze zen-manier van tekenen:

hoe meer ontspannen, hoe beter het zal lukken
je hebt geen artistiek talent nodig, maar een open houding, vertrouwen en rust
minder onderscheid tussen onervaren tekenaars en ervaren kunstenaars Is dat niet hoopvol? ;-)
weinig eigen handschrift, tekeningen van verschillende makers lijken meer op elkaar
tekening is een afdruk van concentratie, afleiding zie je terug
vraagt om volledige aandacht voor het tekenonderwerp
geeft je meer verbinding met de wereld om je heen
Je tekent uitsluitend met je rechter hersenhelft

Goed om te weten:

Met deze methode kan een ingewikkeldere vorm soms juist makkelijker te tekenen dan eenvoudige. Zo kan het tekenen van een simpel lijkende cirkel veel lastiger blijken.

Door de complexiteit van een voorwerp of vorm wordt je rechter hersenhelft actief. De rechterhelft maakt namelijk geen onderscheid tussen makkelijk en ingewikkeld of moeilijk. Weerstand tegen 'moeilijk' is een reactie van je linker hersenhelft.

Ook (bekende) kunstenaars passen deze manier van zien/tekenen al eeuwen toe als manier om goed te kijken en als middel om goed te tekenen ( Van Gogh, Rodin, Matisse, Dumas, Leodardo da Vinci, Cezanne)

Niet één keer heb ik tijdens het trekken van deze contouren mijn model met de ogen losgelaten, omdat ik me door niets wilde laten afleiden van hoe ik haar zag. Op die manier kan geen enkele gedachte de stroom van sensaties van mijn oog naar mijn hand doorbreken.

Auguste Rodin (1840 – 1917), Frans beeldhouwer.

Bekend van o.a. De Denker

Naast goed lijkende tekeningen heeft dit zen-tekenen meer (bewezen) positieve effecten:

rust in je hoofd
ontspannen
scherpere visuele blik, meer zien
meer bewust van je omgeving
verhoogde concentratie
verbetering fijne motoriek
verbetering tekenvaardigheden
groter vertrouwen in eigen kunnen
in het moment zijn, in flow
bewust worden van je manier van denken
loslaten van resultaatgerichtheid
(als je kunt loslaten:) moeiteloos leren

Na dit gelezen te hebben kan ik me goed voorstellen dat je je afvraagt:

'Hoe dan?'

Dat is het onderwerp van de volgende les --->

Over tekenen vanuit zen