Het maken van patronen is dus een heel natuurlijk proces. Soms zijn ze complex, soms heel intuïtief.Getekend, maar bijvoorbeeld ook met verf of in textiel. In vazen, behang of kleding. Hieronder bespreek ik een aantal thema's die met patronen te maken hebben, met bijbehorende oefeningen ().

Maar er zijn zoveel verschillende patronen, dat het is onmogelijk om hier volledig in te zijn.

Louise Bourgois

Maria Prymachencko

Japans patroon

Inspiratie: Patronen in de natuur

De meest bijzondere, meest uiteenlopende en onuitputtelijke bron van patronen is wel de natuur.

Er zijn vast allerlei verklaringen voor waarom deze voorkomen en ook volgens verschillende principes en natuurwetten (bv de principes van de Fibonacci-getallenreeks, zie hieronder).

Maar mij gaat het niet om de biologie, maar om de patronen zelf, als beeld en tekening.

Hieronder een paar verschillende voorbeelden. En er zijn er natuurlijk nog veel meer.

Je kent ze vast, maar hier wil ik ze je nog eens laten zien als inspiratiebron.

Niet om deze vormen precies te kopiëren, maar vooral om ze te lenen, er op te variëren en je eigen vormen te maken. Ontspannen en zonder strengheid.

sneeuwvlokjes onder de microscoop

Foto: Artis

Foto: Stephan Trip

Fibonacci-getallenreeks vind je in de natuur veel terug

slangenhuid

Je zou ze meteen kunnen toepassen in de vingeroefening hieronder:

Experimenteren met materialen

Verschillende materialen hebben verschillende eigenschappen. Het maken van diverse patronen is een eenvoudige manier je tekenmateriaal uit te proberen:Maak een grit van 3 bij 3 vakken op een niet te klein vel papier (bv A4) en vul alle vakken met een ander patroon: cirkels, golven, strepen, spiralen, laat je fantasie de vrije loop, zonder na te denken.

Insert ImageInsert Image

Een potlood heeft weer andere mogelijkheden dan een stift. Eventueel kun je voor ieder materiaal een nieuw grit maken. Je kunt dit bewaren als materiaalonderzoek.

Ordenen

Romeinse mozaieken

Een mozaiek is een afbeelding of patroon gemaakt van kleine vierkante steentjes.

De Romeinen maakten de meest schitterende afbeeldingen in mozaïek met kleine vierkante stukjes steen in verschillende tinten, op de vloer, maar ook als wanddecoratie. Steentje voor steentje werd dan in elkaar gepuzzeld tot een enorme afbeelding.

Romeins mozaïek

Romeins vloermozaïek...

...bestaand uit kleine gekleurde stukjes steen

Nu

Ook verschillende hedendaagse kunstenaars ordenen stenen of andere materialen. Meest bekend zijn misschien Richard Long en Andy Goldsworthy. Zij maken wandelingen in de natuur en ordenen materiaal dat ze daar tegenkomen. Ieder op een eigen manier.

Richard Long

Andy Goldsworthy

Maak een mozaïek

Dat kan 'op z'n Romeins' met stukjes kleine vierkante stukjes papier.

Maar misschien is het leuker om kleine dingen te gebruiken, als pasta, kiezels en bladeren. Of met bonen en zaden in verschillende kleuren, zoals bevriend kunstenaar Erna van Sambeek doet.

Wat dacht je van een tekening of patroon in felgekleurde snoepjes als bv. M&M's of winegums?

Andy Goldsworthy

Erna van Sambeek aan het werk.

Teken eerst een ontwerp op een oppervlak naar keuze: een vel papier, een deel van een stoep of met een stok in het zand. A5 of juist heel groot.En vul die vormen met de verschillende kleine onderdeeltjes. Maak er een foto van voor je het opruimt, laat vergaan of opeet ;-)

Tegeltjes

Vanaf de zevende eeuw veroverden de Moren Spanje en Portugal en brachten vanuit de Arabische wereld siertegelwerk mee, die ze verwerkten in hun architectuur. Vaak in de vorm van patronen met geometrische patronen die doorliepen op de verschillende tegeltjes. Deze tegeltjes stonden symbool voor oneindigheid.

Eeuwen lang zijn tegeltjes zoals hieronder -en nog steeds in sommige werkplaatsen in bv Marokko- op de zelfde manier gemaakt: alle geglazuurde vormen -ieder lijntje en vlakje- van deze tegeltjes werden los gehakt en weer in elkaar gepuzzeld tot een tegeltje. Ook een soort mozaïek dus.

Vanaf de zeventiende eeuw zag je in Noord-Spanje ook ambachten en beroepen afgebeeld en floreerde siertegelwerk ook in Nederland, met spelletjes, ambachten, bloemen of zeilschepen, vaak in blauwtinten. Die Oud-Hollandse tegeltjes waren weer heel populair in Portugal.

Die doorlopende geometrische patronen vind je nog steeds vaak in Spanje en Portugal.

Deze tegeltjes kun je vaak op meerdere manieren aan elkaar puzzelen tot een eindeloos patroon. Ook zijn deze tegels verkrijgbaar als abstracte 'bloem' patronen vol spiegeling.

Bij veel van die tegeltjes kun je het ontwerp per tegeltje in vieren delen. Zowel in de lengte als in de breedte zijn ze dan gespiegeld, zoals bij al die verschillende Portugese tegeltjes hierboven. Één zo'n tegeltje bestaat dan uit vier dezelfde delen die telkens een slag gedraaid zijn.

Zelf een tegel ontwerpen:Snijdt stevig papier in 4 'tegeltjes' van 5 bij 5 centimeter.

4 stukken papier vormen samen één 'tegeltje': ontwerp zelf een kwart van een tegeltje. Als je die 4 keer maakt kun je ze aan elkaar leggen tot één tegel. Het leuke is dat je ze dus op 4 verschillende manieren in elkaar kan leggen, door ze te draaien: 4 verschillende tegeltjes in één!

Zoals bij een ouderwetse caleidoscoop, hieronder:

Inspiratie: de caleidoscoop

Ken je 'm nog van vroeger, de caleidoscoop?

Een caleidoscoop is een optisch kijkertje, waarbij -doordat je 'm beweegt of draait- herhaalde weerspiegeling van delen van je achtergrond -of van bv gekleurde stukjes glas- in een buis met spiegels door draaiing telkens nieuwe symmetrische patronen ontstaan. Hieronder 2 voorbeelden

In deze video zie je een caleidoscoop met edelstenen.

Deze caleidoscoop kijkt naar takken met bloesem

Stippen

Je komt ze overal tegen: van pakpapier tot flamencokleding. Maar voor de Japanse kunstenares Yayoi Kusama zijn ze haar handelsmerk gewonden: de 'Polkadot', een patroon van bolletjes, meestal van gelijke grootte en een gelijke afstand.

Yayoi schrijft er over: "...a polka dot has the form of the sun, which is a symbol of the energy of the whole world and our living life, and also the form of the moon, which is calm. Round, soft, colorful, senseless and unknowing. Polka dots become movement... Polka dots are a way to infinity." Voor haar is het dagelijks schilderen van polkadots een vorm van therapie.Yayoi laat zien dat je patronen overal kunt inzetten en dat ze niet zomaar een onbeduidende decoratie zijn.

Welke vormen zou jij van polkadots willen voorzien? Van abstracte fantasievormen tot bestaande voorwerpen: teken ze en voel je vrij om ze in te vullen met polkadots op jouw manier: in verschillende kleuren of grijstinten, in verschillende grootte. Of kies je toch liever een andere eenvoudige repeterende (geometrische) vorm om te herhalen? Bijvoorbeeld kleine driehoekjes?

Veelheid van (gelijke) vormen

Polkadots zijn een voorbeeld van een patroon dat bestaan uit een veelheid van gelijke vormen.Maar er zijn natuurlijk veel meer complexere voorbeelden van patronen door een herhaling van vormen, lijnen of voorwerpen, abstract of figuratief.

Ontwerp je eigen design voor behang, gordijn of kleding

Teken een vel papier vol met herhalingen van bepaalde vormen, dieren of dingen.

Bijvoorbeeld:

- Vul een A4 vel met allemaal verschillende exotische bladmotieven, als een design voor een junglebehang, een blouse of pakpapier. De bladeren mogen elkaar overlappen. Ze kunnen verschillende groentinten hebben, maar fantasiekleuren kunnen natuurlijk ook. Of alleen met een grafietpotlood

Een patroon naast een patroon

Een extreme variatie op bovenstaande opdracht:

Teken een meubelstuk, bijvoorbeeld een stoel of bed en bekleed het met een patroon.Plaats het in een ruimte met een vloerkleed met een ander patroon, en een behang met een contrasterend patroon.Hiernaast zie je een voorbeeld van -hoe kan het ook anders- wéér Matisse, die dit principe vaak toepaste.

Patronen in natuur en cultuur