'Kijk! Als je tekent zie je meer', dat was 40 jaar geleden een school-TV serie voor midden en bovenbouw. Door te tekenen richt je je aandacht en zie je dingen die je anders zouden zijn ontgaan. (Zie ook de tekst van John Ruskin, aan het eind van deze module )

De basis van zentekenen*) is onverdeelde aandacht.

Je leert de voorwerpen je volle aandacht te geven en gebruik te maken van je tekenreflex**). De manier van tekenen werkt meditatief, je hoofd wordt even stil. De coördinatie van je ogen met je hand kun je vervolgens eindeloos en overal blijven oefenen.

En belangrijk:je kijkt niet op je papier

Hoe werkt het?

Onderaan ***) lees je waarom je beter niet op je papier kan kijken terwijl je tekent

Een mooi voorbeeld van zentekenen is de tekening van de koeien in de banner, door Jantien Tijsma. Zij is geen professional, maar tekent volgens de zentekenmethode.

1 De voorbereiding

Een voorwaarde voor op een zenmanier (en dus geconcentreerd) tekenen is dat je vooraf al ontspannen bent en met een leeg hoofd begint. Daarvoor kun je vooraf voorbereidingsoefening doen, waarbij je je

gedachten vermindert en zo je concentratie verhoogt.

Een eenvoudige concentratieoefening is het tekenen van een lemniscaat, cirkels of spiralen in een vloeiende aaneengesloten beweging. In een tempo dat jou rust geeft.

‘Door je met het onderwerp te verbinden kun je er met andere ogen naar gaan kijken’

Michelle Dujardin

2 Contourtekenen

Het is misschien totaal anders dan je gewend bent om te tekenen en vraagt dan ook om een open, onbevooroordeelde houding.

Contourtekenen volgens op de zenmanier, zonder binnendetails. alleen de buitenste contourlijn -dus de omranding van je voorwerp- met de tekenreflex, waarbij je tekenhand automatisch meebeweegt met je ogen.

De spelregels hierbij zijn eerder gedeeltelijk al benoemd:

Ga met je volledige aandacht naar je onderwerp en

houdt tijdens het tekenen je ogen op je onderwerp en

laat je tekenhand in het zelfde tempo meebewegen in één continue beweging.

-> Niet benoemen! Als je benoemt wat je tekent, activeer je je linkerhersenhelft en zit je weer in je hoofd

Je hebt nodig:

- een voorwerp met een duidelijke vorm. Het klinkt misschien paradoxaal, maar een schijnbaar eenvoudige vorm, zoals een cirkel, is moeilijker dan een meer grillige vorm, zoals een blad.
- papier naar keuze, bijvoorbeeld je schetsboekje.
- een tekenpotlood, bij voorkeur een vulpotlood

Deze manier van tekenen doe je in 2 fasen:

- Fase 1: de '(hoofd)contour' tekenen

De 2e fase is het uitwerken van de tekening, dat komt aan bod in de volgende les.

Het is goed om deze 1e fase eerst een aantal keer te oefenen zonder de tekeningen uit te werken.

Als je het prettig vindt kun je je tijdens de oefening laten begeleiden door het audiobestand van het filmpje.

Insert Audio

Resultaat

En? Hoe ging het?

Lukte het je om je te concentreren en een zelfde constant tempo aan te houden als je ogen?

Dat kun je controleren, want als het goed is, is er een kloppende lijntekening ontstaan.

Als de lijnen niet kloppen met de werkelijkheid (zoals hierboven) ben je afgeleid geweest.

-> Kun je terughalen wat de afleiding was?

Je resultaat is een mooie graadmeter voor de mate van concentratie en rust in je hoofd ;-)

Oefenen

Probeer deze oefening eerst minstens 1 of 2 keer echt zonder op je papier te kijken.

-> Bij de tekeningen daarna: áls je toch even naar je papier kijkt, hou je potlood dan stil.

Hopelijk kun je daarna weer in zelfde tempo verder, met dezelfde concentratie.

Vooral in het begin, maar ook daarna zullen geregeld tekeningen mislukken. Dat hoort bij het proces, dus wees mild voor jezelf.

Naarmate je het vaker doet, raak je sneller geconcentreerd, verbetert je oog-hand coördinatie en zie je steeds meer details. En hoe meer rust je ook ervaart.

Mocht je meer willen lezen over zentekenen, dan verwijs ik je graag naar

'Het zen tekenboek' van Michelle Dujardin.

Insert Image

*) Voor deze manier van tekenen is nog niet een eenduidige naam, maar ik en anderen noemen het zentekenen.

Zentekenen kan een verwarrende term zijn, want wordt ook wel eens gebruikt voor 'zentangle', waarbij je door het tekenen van patronen ontspanning vindt.

**) Bij de tekenopdracht van je hand, uit les 15 heb je er al even van geproefd: de manier van tekenen die door Betty Edwards de tekenreflex wordt genoemd: tekenen waarbij je hand reageert op de oogbewegingen. Wat je ogen zien, tekent je tekenhand, bijna mechanisch als vanzelf, zonder er bij na te denken. Vergelijk het met een seismograaf.

***) Als je wél tijdens het tekenen op je papier zou kijken, teken je wat je in die korte tijd hebt onthouden.

Je moet iedere keer opnieuw kijken en focussen én opnieuw onthouden. Je ogen moeten telkens schakelen tussen onderwerp en papier. En door dat verspringen maak je juist sneller fouten!

Daarbij heeft je linkerhersenhelft de behoefte zich er telkens mee te bemoeien en je voortdurend te corrigeren. Heel frustrerend.

Tekenen met aandacht (begin)